«...η κοινωνική καθυστέρηση που χαρακτήριζε την αγροτική Αργολίδα δεν ήταν αποτέλεσμα οικονομικής εκμετάλλευσης. Κάτι που ίσως να εξηγεί και την αντίδραση που αντιμετώπισαν οι κομμουνιστές στη διάρκεια του πολέμου. Στη δεκαετία του 40 δεν υπήρχαν πια τσιφλίκια στην Αργολίδα, αφού η γη είχε μοιρασθεί στους ακτήμονες με τις βενιζελικές μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του 30. Οι περισσότεροι αγρότες ήσαν μικροκτηματίες, που καλλιεργούσαν τα ιδιόκτητα κτήματά τους και ζούσαν βέβαια περιορισμένα, αλλά χωρίς να τους εκμεταλλεύεται κανείς. Ακόμα και οι ακτήμονες είχαν τη δυνατότητα να καλλιεργούν νοικιασμένα αγροτεμάχια, πληρώνοντας για νοίκι ένα λογικό ποσοστό της παραγωγής. Αντιζηλίες, βέβαια, υπήρχαν πολλές μέσα στα χωριά, αλλά οι βάσεις τους ήσαν συνήθως οικονομικές μικροδιαφορές μεταξύ γειτόνων, χωρίς ταξικούς διαχωρισμούς. Τέτοιες αντιζηλίες συχνά δημιουργούσαν ακραίες καταστάσεις, έφταναν στα δικαστήρια και έδιναν δουλειά στους δικηγόρους στο Άργος και στο Ναύπλιο και είχαν τραγικά επακόλουθα στην κατοχή και στον εμφύλιο.......Η μόνη εξαίρεση στη σχετική κοινωνική γαλήνη που επικρατούσε στην περιοχή ερχόταν από τις μικρές προσφυγικές κοινότητες που είχαν σχηματισθεί στην κεντρική Αργολίδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, και στις οποίες επικρατούσε φτώχεια και δυστυχία» (Στέλιος Περράκης, Φαντάσματα του Εμφυλίου σελ. 57 και 69). «Η συντριπτική πλειοψηφία των οικογενειών κατείχε κτηματική περιουσία ίση με εκείνη που μπορούσαν να καλλιεργήσουν οι ίδιοι χωρίς τη βοήθεια επιπλέον εργατών. Ελάχιστες οικογένειες κατείχαν περισσότερη γη από εκείνη που μπορούσαν να καλλιεργήσουν μόνες τους. Παρόμοια κατάσταση επικρατούσε στους λόγους και τα ορεινά. Ως εκ τούτου ο ταξικός διαχωρισμός ήταν μηδαμινός» (Στάθης Καλύβας, Κόκκινη τρομοκρατία: Η βία της αριστεράς στην Κατοχή) Σημειώνω ότι οι επισημάνσεις είναι δικές μου
Τί να πω; Πώς να χαρακτηρίσω την ανάλυση της Αργολικής κοινωνίας, πάνω στην οποία βασίζονται οι μελετητές; Προσπαθώντας να δείξω καλή διάθεση, θα πω ότι πιθανόν οι συγγραφείς ζώντας στην Αμερική δεν έχουν την παραμικρή ιδέα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης και της εκμετάλλευσης, τον καιρό πριν από την Κατοχή, εκμετάλλευση που πήρε τραγικές διαστάσεις μετά το 41 και συνεχίστηκε και μετά την κατοχή και εν πολλοίς συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Μου φαίνεται αδιανόητο να ισχυρίζεται σοβαρά κάποιος ότι οι αγρότες ζούσαν όπως τους περιγράφει ο συγγραφέας («περιορισμένα, αλλά χωρίς να τους εκμεταλλεύεται κανείς»). Απέχει κατά πολύ της πραγματικότητας η διαπίστωση, ότι η «μόνη εξαίρεση στη σχετική κοινωνική γαλήνη», ήσαν οι προσφυγικοί πληθυσμοί και ότι δεν υπήρχε πέραν από αυτούς άλλες περιπτώσεις ακραίας φτώχειας και μεγάλης οικονομικής εκμετάλλευσης.
Θεωρώ ότι είναι απόλυτα αναγκαίο για τη σωστή ερμηνεία των γεγονότων της Εθνικής Αντίστασης, του δωσιλογισμού και των εμφυλίων, να ερευνηθεί η κοινωνική κατάσταση στις πόλεις και τα χωριά την εποχή εκείνη.
Θα αναφέρω τέσσερα τεράστια κοινωνικά ζητήματα της εποχής, τα οποία δεν πρέπει να αγνοούνται και θάπρεπε, εάν θέλουμε να προχωρήσουμε στην έρευνα των βιαιοτήτων και των αιτιών των αιματοχυσιών, να μελετηθούν σοβαρά.
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ: Η οικονομική και κοινωνική κατάσταση στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Αργολίδας. Είναι γνωστό ότι στις περιοχές αυτές επικρατούσαν συνθήκες πολύ σκληρές, ακραίας φτώχειας και στυγνής εκμετάλλευσης. Οι άνθρωποι τα έβγαζαν πέρα πάρα πολύ δύσκολα, ως κτηνοτρόφοι και με μιαν μικρή λόγω της φύσης του εδάφους γεωργική παραγωγή. Οι υποδομές ήσαν ουσιαστικά ανύπαρκτες και οι άνθρωποι στερούντο βασικά αγαθά. Δεν απαιτείται ιδιαίτερος κόπος και έρευνα για να γίνει η πρώτη αυτή διαπίστωση. Αρκετές δεκαετίες μετά το ΄40, υπήρχε ακόμα ένας έντονος και απαράδεκτος κοινωνικοπολιτικός αποκλεισμός των κατοίκων των ημιορεινών αυτών περιοχών και ο αποκλεισμός και κοινωνικός αυτός διαχωρισμός δεν ξεκινούσε μόνον από τους βολεμένους κατοίκους των πόλεων, αλλά συνέβαινε ακόμα και μεταξύ αγροτικών πληθυσμών (οι καμπίσιοι και οι ορεινοί). Οι μελέτες που πρέπει να γίνουν πρέπει να αφορούν τα ειδικά χαρακτηριστικά της κοινωνικής και οικονομικής ζωής των χωριών αυτών που θα αποδείξει με στοιχεία το γνωστό τοις πάσι (πλην Αμερικανών), της οικονομικής εκμετάλλευσης. Τα χωριά αυτά των ημιορεινών και ορεινών περιοχών παίζουν τελικά έναν ιδιαίτερο ρόλο στην Αντίσταση και στους εμφυλίους και η ωραιοποίηση της κατάστασης της ζωής των κατοίκων, δεν βοηθάει στα συμπεράσματα που πρέπει να βγάλουμε.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΘΕΜΑ: Οι συνθήκες φτώχειας μέσα στις αστικές κοινωνίες και οι κοινωνικές διακρίσεις ήσαν εμφανέστατες και αυτές δεν αφορούσαν μόνον τους πρόσφυγες, αλλά μεγάλη μερίδα της Αναπλιώτικης και Αργειακής κοινωνίας. Άλλωστε η τοπική βιομηχανική και βιοτεχνική παραγωγή, με μονάδες εντάσεως εργασίας, ήταν πριν από τον πόλεμο στην άνθησή τους, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να είναι βιομηχανικοί και βιοτεχνικοί εργάτες Μια σοβαρή μελέτη των συνθηκών της εποχής και των τεράστιων βασάνων των κατοίκων κατά την Κατοχή, θάπρεπε να περιλάβει τα γεγονότα των συσσιτίων και των θανάτων από την πείνα. Γνωρίζω ότι φίλος ερευνητής έχει συλλέξει τα στοιχεία των θανάτων την εποχή της Κατοχής στο Ναύπλιο, που αποτυπώνουν τους θανάτους από ασιτία αλλά και τα επαγγέλματα των θανόντων. Ερωτώ: Πώς είναι δυνατόν να θεωρούμε ότι έχει μελετηθεί η Αντίσταση στην Αργολίδα και τα αίτια των ακροτήτων, εάν πρώτα δεν έχουμε ερευνήσει τα σοβαρά αυτά γεγονότα των δυστυχιών που προηγήθησαν. Πώς μπορούμε να κατηγορήσουμε κάποιον για το ο,τιδήποτε εάν δεν συνεκτιμήσουμε το πιθανό γεγονός ότι κάποιο παιδί του ή άλλος συγγενής του να έχει πεθάνει από την πείνα, εξ αιτίας μεν της Γερμανικής και Ιταλικής Κατοχής, αλλά και διότι ήταν ο φτωχός και καταφρονεμένος; Θεωρώ ως πρώτο βήμα να δημοσιοποιηθούν, αφού αξιολογηθούν τα αποτελέσματα της έρευνας των θανάτων των κατοίκων του Ναυπλίου κατά την Κατοχή, που πιστεύω, ότι από μόνη της αυτή η έρευνα, θα ανατρέψει πολλά από τα αξιώματα και τα συμπεράσματα Καλύβα.
ΤΡΙΤΟ ΘΕΜΑ: Εγώ θάλεγα, ότι συναφές με το προηγούμενο θάταν και μια ειδική μελέτη για την παιδική εργασία και εκμετάλλευση, τους καιρούς εκείνους. Μπορεί στην Αμερική τα πράγματα νάταν διαφορετικά, όμως η παιδική εργασία, ήταν συχνό (πλειοψηφικό) φαινόμενο στην Ελλάδα και στην Αργολίδα μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 70. Φαντασθείτε λοιπόν τί γινόταν τότε. Και δεν αναφέρομαι μόνον στην παιδική εργασία στον αγροτικό και κτηνοτροφικό τομέα, όπου τα πράγματα ήταν τραγικά, αλλά και στην εργασία στις βιομηχανίες και βιοτεχνίες. Είναι βέβαιο και αυτό το γνωρίζω πολύ καλά, από διήγηση από πρώτο χέρι, ότι εκατοντάδες παιδιά το καιρό της Κατοχής στο Ναύπλιο και το Άργος, προσπαθούσαν να επιβιώσουν (διότι οι γονείς τους δεν μπορούσαν να τους βοηθήσουν), κάνοντας δουλειές του ποδαριού για τα ελαχιστότατα, και επιβιώνοντας από τα συσσίτια. Και γνωρίζω επίσης άριστα, ότι τουλάχιστον στο Ναύπλιο, υπήρξε ένας ΑΝΘΡΩΠΟΣ με όλη τη σημασία της λέξης, Ναπολιτάνος και μάγειρας στους Ιταλούς αξιωματικούς που κρυφά στην οδό Σωφρόνη έσωσε τότε το δύσκολο χειμώνα του 42 δεκάδες παιδιά που τα τάιζε από το περισσευούμενο φαΐ των Ιταλών αξιωματικών. Μετά όμως όταν ήλθαν στην πόλη οι Γερμανοί......; Δυστυχώς αυτή ήταν η κατάσταση....και αν θέλει κάποιος να μιλήσει για κύκλο βίας, θα πρέπει να φτάσει μέχρι εκεί και να βαθύνει στην ανάλυση των κοινωνικών συνθηκών.
ΤΕΤΑΡΤΟ ΘΕΜΑ Θα πρέπει να ερευνηθεί η κοινωνική και οικονομική κατάσταση και στα πεδινά χωριά. Όχι, όχι, όχι, όχι.Δεν λύθηκαν τα προβλήματα των αγροτών με τα μέτρα αποκατάστασης των ακτημόνων. Ας πάρουμε για παράδειγμα μια εύφορη, πεδινή περιοχή της Αργολίδας. Τα Ιρια. Όλη η περιοχή πουλήθηκε τότε, το 1825, από την Προσωρινή Κυβέρνηση στους Υδραίους και Σπετσιώτες προύχοντες. Από τότε και μετά από μεταβιβάσεις σε Αρκάδες κτηνοτρόφους, η περιοχή των Ιρίων, είχε πάρα πολύ μεγάλους κλήρους. Ακόμα και σήμερα και μετά τον τεμαχισμό των ιδιοκτησιών, λόγω κληρονομιών, προικών, πωλήσεων, οι κλήροι παραμένουν ακόμα αρκετά μεγάλοι. Το φαινόμενο λοιπόν της καλλιέργειας των κτημάτων από ακτήμονες ήταν συχνό και έντονο. Θα πρέπει λοιπόν να δούμε μέσα από μια μελέτη, πώς οι άνθρωποι αυτοί τάβγαζαν τότε πέρα. Νομίζω ότι κάποιος πρέπει να μελετήσει τις συνθήκες της οικονομικής εκμετάλλευσης των ακτημόνων, αλλά και των αγροτών ιδιοκτητών, με τις δυσκολίες πώλησης της ντομάτας και των χαμηλών τιμών, εξ αιτίας των οποίων οι βιομήχανοι των επιχειρήσεων εκμετάλλευσης αγροτικών προϊόντων έβγαζαν υπερκέρδη.
Συμπερασματικά τί θέλω να πω; Ότι ήσαν δικαιολογημένες οι αδιαμφισβήτητες ακρότητες; Σίγουρα όχι. Αλλά όμως εάν δεν συνεκτιμηθούν και τα κοινωνικοοικονομικά στοιχεία της εποχής, τότε θα οδηγηθούμε σε εσφαλμένα συμπεράσματα για τις συγκρούσεις και για την απόδοση των ευθυνών, που όντως υπάρχουν.
Τί να πω; Πώς να χαρακτηρίσω την ανάλυση της Αργολικής κοινωνίας, πάνω στην οποία βασίζονται οι μελετητές; Προσπαθώντας να δείξω καλή διάθεση, θα πω ότι πιθανόν οι συγγραφείς ζώντας στην Αμερική δεν έχουν την παραμικρή ιδέα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης και της εκμετάλλευσης, τον καιρό πριν από την Κατοχή, εκμετάλλευση που πήρε τραγικές διαστάσεις μετά το 41 και συνεχίστηκε και μετά την κατοχή και εν πολλοίς συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Μου φαίνεται αδιανόητο να ισχυρίζεται σοβαρά κάποιος ότι οι αγρότες ζούσαν όπως τους περιγράφει ο συγγραφέας («περιορισμένα, αλλά χωρίς να τους εκμεταλλεύεται κανείς»). Απέχει κατά πολύ της πραγματικότητας η διαπίστωση, ότι η «μόνη εξαίρεση στη σχετική κοινωνική γαλήνη», ήσαν οι προσφυγικοί πληθυσμοί και ότι δεν υπήρχε πέραν από αυτούς άλλες περιπτώσεις ακραίας φτώχειας και μεγάλης οικονομικής εκμετάλλευσης.
Θεωρώ ότι είναι απόλυτα αναγκαίο για τη σωστή ερμηνεία των γεγονότων της Εθνικής Αντίστασης, του δωσιλογισμού και των εμφυλίων, να ερευνηθεί η κοινωνική κατάσταση στις πόλεις και τα χωριά την εποχή εκείνη.
Θα αναφέρω τέσσερα τεράστια κοινωνικά ζητήματα της εποχής, τα οποία δεν πρέπει να αγνοούνται και θάπρεπε, εάν θέλουμε να προχωρήσουμε στην έρευνα των βιαιοτήτων και των αιτιών των αιματοχυσιών, να μελετηθούν σοβαρά.
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ: Η οικονομική και κοινωνική κατάσταση στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Αργολίδας. Είναι γνωστό ότι στις περιοχές αυτές επικρατούσαν συνθήκες πολύ σκληρές, ακραίας φτώχειας και στυγνής εκμετάλλευσης. Οι άνθρωποι τα έβγαζαν πέρα πάρα πολύ δύσκολα, ως κτηνοτρόφοι και με μιαν μικρή λόγω της φύσης του εδάφους γεωργική παραγωγή. Οι υποδομές ήσαν ουσιαστικά ανύπαρκτες και οι άνθρωποι στερούντο βασικά αγαθά. Δεν απαιτείται ιδιαίτερος κόπος και έρευνα για να γίνει η πρώτη αυτή διαπίστωση. Αρκετές δεκαετίες μετά το ΄40, υπήρχε ακόμα ένας έντονος και απαράδεκτος κοινωνικοπολιτικός αποκλεισμός των κατοίκων των ημιορεινών αυτών περιοχών και ο αποκλεισμός και κοινωνικός αυτός διαχωρισμός δεν ξεκινούσε μόνον από τους βολεμένους κατοίκους των πόλεων, αλλά συνέβαινε ακόμα και μεταξύ αγροτικών πληθυσμών (οι καμπίσιοι και οι ορεινοί). Οι μελέτες που πρέπει να γίνουν πρέπει να αφορούν τα ειδικά χαρακτηριστικά της κοινωνικής και οικονομικής ζωής των χωριών αυτών που θα αποδείξει με στοιχεία το γνωστό τοις πάσι (πλην Αμερικανών), της οικονομικής εκμετάλλευσης. Τα χωριά αυτά των ημιορεινών και ορεινών περιοχών παίζουν τελικά έναν ιδιαίτερο ρόλο στην Αντίσταση και στους εμφυλίους και η ωραιοποίηση της κατάστασης της ζωής των κατοίκων, δεν βοηθάει στα συμπεράσματα που πρέπει να βγάλουμε.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΘΕΜΑ: Οι συνθήκες φτώχειας μέσα στις αστικές κοινωνίες και οι κοινωνικές διακρίσεις ήσαν εμφανέστατες και αυτές δεν αφορούσαν μόνον τους πρόσφυγες, αλλά μεγάλη μερίδα της Αναπλιώτικης και Αργειακής κοινωνίας. Άλλωστε η τοπική βιομηχανική και βιοτεχνική παραγωγή, με μονάδες εντάσεως εργασίας, ήταν πριν από τον πόλεμο στην άνθησή τους, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να είναι βιομηχανικοί και βιοτεχνικοί εργάτες Μια σοβαρή μελέτη των συνθηκών της εποχής και των τεράστιων βασάνων των κατοίκων κατά την Κατοχή, θάπρεπε να περιλάβει τα γεγονότα των συσσιτίων και των θανάτων από την πείνα. Γνωρίζω ότι φίλος ερευνητής έχει συλλέξει τα στοιχεία των θανάτων την εποχή της Κατοχής στο Ναύπλιο, που αποτυπώνουν τους θανάτους από ασιτία αλλά και τα επαγγέλματα των θανόντων. Ερωτώ: Πώς είναι δυνατόν να θεωρούμε ότι έχει μελετηθεί η Αντίσταση στην Αργολίδα και τα αίτια των ακροτήτων, εάν πρώτα δεν έχουμε ερευνήσει τα σοβαρά αυτά γεγονότα των δυστυχιών που προηγήθησαν. Πώς μπορούμε να κατηγορήσουμε κάποιον για το ο,τιδήποτε εάν δεν συνεκτιμήσουμε το πιθανό γεγονός ότι κάποιο παιδί του ή άλλος συγγενής του να έχει πεθάνει από την πείνα, εξ αιτίας μεν της Γερμανικής και Ιταλικής Κατοχής, αλλά και διότι ήταν ο φτωχός και καταφρονεμένος; Θεωρώ ως πρώτο βήμα να δημοσιοποιηθούν, αφού αξιολογηθούν τα αποτελέσματα της έρευνας των θανάτων των κατοίκων του Ναυπλίου κατά την Κατοχή, που πιστεύω, ότι από μόνη της αυτή η έρευνα, θα ανατρέψει πολλά από τα αξιώματα και τα συμπεράσματα Καλύβα.
ΤΡΙΤΟ ΘΕΜΑ: Εγώ θάλεγα, ότι συναφές με το προηγούμενο θάταν και μια ειδική μελέτη για την παιδική εργασία και εκμετάλλευση, τους καιρούς εκείνους. Μπορεί στην Αμερική τα πράγματα νάταν διαφορετικά, όμως η παιδική εργασία, ήταν συχνό (πλειοψηφικό) φαινόμενο στην Ελλάδα και στην Αργολίδα μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 70. Φαντασθείτε λοιπόν τί γινόταν τότε. Και δεν αναφέρομαι μόνον στην παιδική εργασία στον αγροτικό και κτηνοτροφικό τομέα, όπου τα πράγματα ήταν τραγικά, αλλά και στην εργασία στις βιομηχανίες και βιοτεχνίες. Είναι βέβαιο και αυτό το γνωρίζω πολύ καλά, από διήγηση από πρώτο χέρι, ότι εκατοντάδες παιδιά το καιρό της Κατοχής στο Ναύπλιο και το Άργος, προσπαθούσαν να επιβιώσουν (διότι οι γονείς τους δεν μπορούσαν να τους βοηθήσουν), κάνοντας δουλειές του ποδαριού για τα ελαχιστότατα, και επιβιώνοντας από τα συσσίτια. Και γνωρίζω επίσης άριστα, ότι τουλάχιστον στο Ναύπλιο, υπήρξε ένας ΑΝΘΡΩΠΟΣ με όλη τη σημασία της λέξης, Ναπολιτάνος και μάγειρας στους Ιταλούς αξιωματικούς που κρυφά στην οδό Σωφρόνη έσωσε τότε το δύσκολο χειμώνα του 42 δεκάδες παιδιά που τα τάιζε από το περισσευούμενο φαΐ των Ιταλών αξιωματικών. Μετά όμως όταν ήλθαν στην πόλη οι Γερμανοί......; Δυστυχώς αυτή ήταν η κατάσταση....και αν θέλει κάποιος να μιλήσει για κύκλο βίας, θα πρέπει να φτάσει μέχρι εκεί και να βαθύνει στην ανάλυση των κοινωνικών συνθηκών.
ΤΕΤΑΡΤΟ ΘΕΜΑ Θα πρέπει να ερευνηθεί η κοινωνική και οικονομική κατάσταση και στα πεδινά χωριά. Όχι, όχι, όχι, όχι.Δεν λύθηκαν τα προβλήματα των αγροτών με τα μέτρα αποκατάστασης των ακτημόνων. Ας πάρουμε για παράδειγμα μια εύφορη, πεδινή περιοχή της Αργολίδας. Τα Ιρια. Όλη η περιοχή πουλήθηκε τότε, το 1825, από την Προσωρινή Κυβέρνηση στους Υδραίους και Σπετσιώτες προύχοντες. Από τότε και μετά από μεταβιβάσεις σε Αρκάδες κτηνοτρόφους, η περιοχή των Ιρίων, είχε πάρα πολύ μεγάλους κλήρους. Ακόμα και σήμερα και μετά τον τεμαχισμό των ιδιοκτησιών, λόγω κληρονομιών, προικών, πωλήσεων, οι κλήροι παραμένουν ακόμα αρκετά μεγάλοι. Το φαινόμενο λοιπόν της καλλιέργειας των κτημάτων από ακτήμονες ήταν συχνό και έντονο. Θα πρέπει λοιπόν να δούμε μέσα από μια μελέτη, πώς οι άνθρωποι αυτοί τάβγαζαν τότε πέρα. Νομίζω ότι κάποιος πρέπει να μελετήσει τις συνθήκες της οικονομικής εκμετάλλευσης των ακτημόνων, αλλά και των αγροτών ιδιοκτητών, με τις δυσκολίες πώλησης της ντομάτας και των χαμηλών τιμών, εξ αιτίας των οποίων οι βιομήχανοι των επιχειρήσεων εκμετάλλευσης αγροτικών προϊόντων έβγαζαν υπερκέρδη.
Συμπερασματικά τί θέλω να πω; Ότι ήσαν δικαιολογημένες οι αδιαμφισβήτητες ακρότητες; Σίγουρα όχι. Αλλά όμως εάν δεν συνεκτιμηθούν και τα κοινωνικοοικονομικά στοιχεία της εποχής, τότε θα οδηγηθούμε σε εσφαλμένα συμπεράσματα για τις συγκρούσεις και για την απόδοση των ευθυνών, που όντως υπάρχουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου